Како да се стане личност и како да се живее како личносен дух – Старец Софрониј (Сахаров)
По којзнае кој пат Му принесувам благодарност на Господ што ми ја дава радоста да општам со вас. Денес го гледам и во срцето свое го чувствувам присуството на гостите, и принуден сум да ги предупредам дека нашите беседи внатре во манастирот, во овој миг се упатени кон новодојдените. Ми се чини дека веќе доста цврсто ја имате усвоено мислата за тоа дека нашиот пат и нашата вера се градат на откровенија одозгора и во никој случај не претставуваат постулати на нашиот интелект. Бог се открил во Своите Личности како „Јас сум Оној Кој Е“. После тоа следува друг момент на Откровението: како личен, Бог Троица пред Себе поставува задача за создавање на човечко битие според Својот образ и подобие. Моментот на создавање според образот и подобието Божјо значи дека човекот според природата своја е сосем блиску до Бог. Нашата природа е создадена на логички необјаснив начин: ние сме приведени во постоење како можност, а не како веќе остварени битија. И ако и самиот Христос рекол: „Бог е дух“ (Јн. 4, 24), тогаш и човечката личност мора да се сфати како дух. За создавање на таков „бог“ е неопходно нашето постоење да почне во материјално тело. И како што веќе рековме, подобро е да не се поставуваат прашањата „зошто“ и „како“, туку може да се востановат само факти. Како ние, создадени како можност, можеме да станеме личности подобни на Самиот Бог? И како можеме да го изградиме нашето спасение остварувајќи ја првобитната желба на Бог за нас: „ќе создадеме човек според подобието Наше?“
Како можеме да станеме личности од вакви какви што сме сега? Нашиот пат е живот според Христовите заповеди. И божественото обележје на заповедите ни се открива во зависност од степенот на нашето аскетско стремење за навистина да станеме „богоносни“.
Минатиот пат со нашата молитва запревме на предвечниот факт на Божјото постоење. И овој беспочетен Апсолут благоволил да нѐ создаде за да влеземе во Неговата вечност како Негови деца и Негови пријатели. Кога се среќаваме со богословието во богословските училишта, постои проблем како со логична синтеза да се создаде некој непротивречен систем и како да се предаде Божјото откровение. На проблемот богословие може да му се пристапи од различни агли. Првото богословие е детско: „Постои Бог, малечок Бог“. И детето го чувствува и сфаќа Бог на начин на кој ние повеќе не се сеќаваме зашто одамна се го поминале тоа доба. И бидејќи Бог ја создал нашата природа согласно Својата природа, во нас постои посебно чувство – интуиција, преку која го чувствуваме допирањето на Божјиот Дух.
Монашкото училиште се разликува од богословските училишта, организирани во историските услови на светскиот живот. Монаштвото е посебно училиште, каде што секој ден, секој миг и со секој збор се општи со Божјото битие преку животот според Неговите заповеди. И ако богословските училишта доведуваат до можноста „научно“ да се изрази содржината на Божјото Откровение, тогаш во манастирскиот живот богословското образование во никој случај не може да биде организирано како во едно училиште.
Во нашата молитва се напрегаме „да се допреме до облеката на нашиот Бог“, фигуративно кажано, и Бог различно одговара на нашите движења. Он му се открил на нашиот покровител, отец Силуан, во посовршен облик отколку на многу академски богослови! Како некој потполно спротивен поредок: ете, Бог му се открил на човекот од првиот момент, така што, потоа, тој целиот свој живот се обидувал да го сочува откровението што му било дадено во дух без зборови. Значи, ако е можно Бог да му се објави Себеси на еден човек, тогаш тоа може да го направи со секого од нас.
Создавајќи го човекот според образот Божји, односно како битие кому му е својствена слободата во повисока смисла на зборот, Бог не го присилува човекот и ништо не прави со него без самиот човек, туку грижливо е присутен на неговиот пат. И тоа што човекот е спремен да го прими, тоа Бог и му го дава. Значи, во манастирскиот живот ние, сепак, поблиску му приоѓаме на сфаќањето за Бог отколку во логичната структура на богословското образование во училиштата. Нашето „училиште“ оди само по линијата на држење на Божјите заповеди. Во тоа е разликата помеѓу монашкиот и училишниот систем. Во училиштата се дозволува да се живее како што се сака: доволно е само интелектуално да го совладаш учењето. А кај нас, пред сѐ, постои прашањето „како да се помине денот без грев“.
Значи, богословието може да има разни облици. Првото богословие, почнувајќи од детска возраст, е тоа што ја сочинува содржината на нашите молитви. Постапката на развојот на таа содржина може и мора да се врши во текот на целиот живот.
Во друг вид богословие е човековата состојба. (…) Еден од најдобрите примери на богословие како молитва е Литургијата на свети Василиј Велики. Неговата анафора е вистинско богословие и непрекината напрегнатост на молитвата. Но, Евангелието според Јован е уште повисоко богословие, кога човековата состојба веќе се совпаѓа со Божествената пројава. И свети Јован Богослов е пример за тоа. Со богословие од тој вид се среќаваме во делата на светите Отци: нивното богословие нема особина на логично изразени термини. Не! Тие „зборуваат“. И, простете, и јас исто постапив, зашто не постои друг пат. Во моите книги го опишувам само тоа што сум го искусил според Божјата волја, кога ѝ се предавав на таа волја. Гледате, поставив услов: „кога ѝ се предавав на таа волја“.
Така, многупати ве молев: молете се еден за друг, соединувајте се во тој напор, за секој од вас да има можност да им посвети што е можно повеќе време на молитвата и на богословието. Тој живот, кој почнува од послушанието (ако тоа послушание се сфати на вистинскиот начин), навидум е едноставен, но на човековото срце му открива сѐ до бескрај. Кога човек живее според Божјите заповеди, тогаш во него се откриваат можностите на нашата природа: тие можности немаат граница. Ние сме Му толку блиску на Бог, толку сме Му сродни, што нашиот живот од самиот почеток би требало да биде постојано пребивање во областа на несоздаденото Божество. Секогаш кога не сме соединети со Бог, ние отпаѓаме од тој духовен мир и стануваме „тело“ (види: 1. Мој. 6, 3) во кое Бог не сака да живее. Мораме да научиме дека како што ја работиме секоја работа, на ист начин пребиваме во Бог. Дали ѕидаме зграда, каде можеме да се собереме на Литургија; подготвуваме место каде што некој може да се одмори, или подготвуваме јадење итн., сите тие нешта можат да се сведат на најнеопходното и, всушност, тие никако не смеат да ни пречат да пребиваме во повисока состојба на богоопштење.
Кога вистински почнуваме да се бориме за нашиот ум да пребива во Бог и дење и ноќе, тогаш целата наша природа се менува и животот ни станува сосем поинаков. (…) Човек не се спасува со теоретско богословие, туку со морален, исправен живот, чист од секој грев: „Направи, Господи, да се сочуваме без грев“. А полнотата на познанието е можна во Црквата, и тогаш спасението ќе прими посовршен облик. Господ заповедал: „Не јади од тоа дрво, зашто кога ќе вкусиш од тој плод, ќе умреш“ (види: 1. Мој. 2, 17).
Значи, во однос на нашето напрегање, секој ден и секоја ноќ во нас ќе се случуваат некакви процеси што не се подложни на контрола, но, сепак, свесни сме за нив. И ќе дојде моментот кога навистина ќе почувствуваме дека со Бог сме поврзани според самата наша природа. „Излегувајќи од телото, како ќе постоиме како личен дух?“ – такво е сознанието на личниот дух: ете што мораме себеси да изградиме заради спасение. Колку повеќе се трудите да живеете според заповедите, толку подлабоко во вас ќе се пројавува интуицијата на Божјото присуство. (…) Така ќе учиме да живееме христијански, и тогаш Божјото познание нема да дојде по интелектуален пат, туку по онтолошки, преку самиот живот.
Сакав уште ова да ве замолам: ве молам, кога некој од нашите браќа или сестри е отсутен, молете се засилено за секој што е отсутен, за секој болен. Живејте како еден човек.
И, простете ми. Сепак, без оглед на целата неорганизираност на моите зборови, еден саат вие пребивавте во тоа напрегање.
Значи, „што да чиниме, а што да не чиниме?“ Да чиниме љубов. „А што да не чиниме?“ Да не чиниме грев. Ете ја и целата програма.
